“Lavjerrësi i qytetit” – ZIJA ÇELA
Lexova këto ditë romanin e fundit të mikut tim, shkrimtarit të njohur, Zija Çela, “Lavjerrësi i qytetit”, një roman që të mban mbërthyer deri në faqen e fundit. Qyteti metaforik (Burgasi) na sjellë të gjitha të ngjarat e një kohe të çuditshme, ku e mira dhe keqja kryqëzojnë rrugët dhe e mësojnë njëra – tjerën me vese e virtyte. Një rrugë që ndan të ndershmit me të pandershmit, por një rrugë që edhe i bashkon njëherazi, brenda një qytet-burgu, i cili duket, sa i sotmi, aq edhe i djeshmi, po aq edhe qytet i së ardhmes, një qytet sa yni po aq edhe i botës. Zijai ka ditur, si përherë, të tundë përpara lexuesit flamurin e krizave shpirtërore e vlerave të njeriut, por edhe të mungesës së lirisë, duke na dhënë alarmin e tjetërsimit të vlerave të brendshme humane të qenies. “Lavjerrësi i qytetit” nis me grevën e urisë në burgun e Burgasit, çka detyron më tej që, edhe qytetarët e thjeshtë të protestojnë në mbështetje të të burgosurve. Shteti, papritur “rrëshqet” dhe negocion në gjithë këtë zallamahi, duke kërkuar që protestuesit t’i mbajnë nëpër shtëpi të burgosurit. Dhe ashtu bëhet. Çdo shtëpi ka një qeli dhe, në këtë mënyrë, nisin të jetojnë. Duket një bashkëjetesë harmonioze, por, dita ditës, natyrshëm, nisin ndryshimet, të ndershmit kthehen në të pëndershëm dhe të pandershmit, në të ndershëm. Dhe nuk merret vesh se cili na qenka i ndershëm e cili jo, cili është e drejta e cili e gabuara, çfarë është burgu e çfarë është gjykata, cili është jeta e cili vdekja. Kjo mjeshtëri e autorit na e sjellë kaq të qartë dhe me të gjitha nuancat botën njerëzore në tërësi, por sidomos realitetin tonë shqiptar. Nga fillimi në fund, Zija Çela nuk ndalet duke na paraqitur tablo të këtij realiteti të frikshëm dhe personazhe që na habisin me psikologjinë e tyre, personazhe që bëhen pjesë e kësaj grie të madhe, nëpërmjet veprimit apo mosveprimit të tyre. Ky roman shtron çështje të mëdha të egzistencës, por edhe na jep sinjale të forta e na bën thirrje për përmirësimin e njeriut dhe shoqërisë.
